Eski Türk Devlet geleneğinde; kadının sosyal ve siyasi olarak üstlendiği rol şüphesiz çok önemli ve etkiliydi. Orhun kitabelerinde, Bilge Kağan’ın “Tanrı, Türk milleti yok olmasın diye babam Kağan’ı ve anam Hatun’u yükseltti.” sözleri bile devlet yönetiminde kadının erkekten ayrılmadığını kanıtlar niteliktedir.
Büyük Selçuklu Devleti’nin Horasan’da kurulma süreci yaklaşık bir asırlık bir süreyi kapsar. Ancak şüphesiz devleti yükselten, Alp Arslan’a Malazgirit Zaferi’nin kapılarını açan ve Melikşah ile devletin en parlak dönemini yaşatan sürecin alt yapısını hazırlayan; Tuğrul ve Çağrı Beylerin durmadan ve asla vazgeçmeden çalışmaları ve ilerlemeleridir.
Tuğrul Bey, bütün siyasi hayatı boyunca omuzlarında ağır bir yük taşıdığının farkında olan zeki bir devlet adamı ve yöneticidir. Bu yüzden attığı her adımda çok dikkatli davranmış titizlikle hareket etmiştir. Sözüne en çok güvendiği iki kişi vardır. Biri ağabeyi Çağrı Bey, diğeri ise karısı Altuncan Hatun’dur.
Altuncan Hatun’un ilk evliliğiyse Harezmşah ile olmuştur. Ancak genç yaşında dul kalan Altuncan Hatun temiz ahlakı ve güzelliğiyle Tuğrul Bey’i etkilemiş olacak ki veziri Amid’ül Mülk Kündüri, Altuncan Hatun’u Tuğrul Bey’e istemiştir. Nikah tarihleri tam olarak bilinmese de evlilik gerçekleşmiştir.
İslam Dünyası’nın fitnelerle sınandığı bir dönemde Tuğrul Bey’İn üvey kardeşi İbrahim Yınal, arkasına sürekli yer değiştirmekten usanmış Türk obaları ve Türk asıllı Bağdat Garnizonu komutanlarından Arslan Besasiri’nin desteğini alarak Tuğrul Bey’e karşı ayaklanmıştır.
Tuğrul Bey, üvey kardeşi İbrahim Yınal tarafından Hemedan’da kuşatılınca Sultan’ın hatunu Altuncan Bağdad’ta derhal ordunun başına geçmiş; mütereddit veya durumu şüpheli bazı devlet adamlarını tevkif etmiş ve emrine aldığı ordusu ile hareket ederek Tuğrul Bey’i kurtarmakta mühim bir hizmet yapmıştır.
Bu faaliyetleri münasebeti ile Bar Hebraeus bu hatunun imparatorluk işlerini idarede çok ileri bir role sahip olduğunu söyler.
Türk töresine ve devlete bağlılığı her şeyin üzerinde olan Altuncan Hatun, Selçuklu Devleti’nin istikbalinin tehlikeye girdiği kritik bir dönemde, kocası Sultan’ı korumak için Harezmşah’tan olan oğlu Anüşşirvan’ı tutuklatıp zindana koymaktan bir an bile çekinmemiştir.
Görüldüğü üzere Altuncan Hatun; devleti, büyük ihtimalle başarı ile sonuçlanacak bir ayaklanmadan kurtarmış, siyasi ve askeri otoritesini kullanmaktan çekinmemiştir. Elbette kadının devlet yönetiminden henüz uzaklaştırılmadığı bir dönemde böyle örneklere sıkça rastlamaktayız. Nizamü’l Mülk; Türkistan hakanlarının ve padişahlarının, devlet işlerinde hatunların fikirlerini üstün tuttuğunu belirtmiştir.
KAYNAKÇA
-Osman Turan, Türk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi, Ötüken Yayınları.
-M. Altay Köymen, Tuğrul Bey ve Zamanı.
-Salim Koca, Gazi Üniversitesi, Büyük Selçuklu Tarihi Dersleri.
MEYUS OKUR 